Nota A

«In Dei nomine amen. Anno sue salutifere incarnationis millesimo ducetesimo octuagesimo nono, indictione secunda, die sexto intrante mense augusti. Cum libertas, qua cuiusque voluntas, non ex alieno, sed ex proprio dependet arbitrio, iure naturali multipliciter decoretur, qua etiam civitates et populi ab oppressionibus defenduntur, et ipsorum iura tuentur et augentur in melius; volentes ipsam et eius species non solum manutenere, sed etiam augmentare, per dominos Priores Artium civitatis Florentie, et alios Sapientes et bonos viros ad hoc habitos, et in domo Ghani Foresii et Consortum, in qua ipsi Priores pro Comuni morantur, occasione providendi super infrascriptis unanimiter congregatos, ex licentia, bailia et auctoritate in eos collata, et eisdem eshibita et concessa in Consiliis et per Consilia domini Defensoris et Capitanei et etiam Comunis Florentie, provisum, ordinatum extitit salubriter et firmatum: Quod nullus, undecumque sit et cuiuscumque condictioni dignitatis vel status existat, possit audeat vel presumat per se vel per alium tacite vel espresse emere, vel alio aliquo titulo, iure, modo vel causa adquirere in perpetuum vel ad tempus aliquos Fideles, Colonos perpetuos vel conditionales, Adscriptitios vel Censitos vel aliquos alios cuiuscumque conditionis existant, vel aliqua alia iura scilicet angharia vel perangharia, vel quevis alia contra libertatem et condictionem persone alicuius, in civitate vel comitatu vel districtu Florentie; et quod nullus, undecumque sit, et cuiusque condictionis, dignitatis vel status existat, possit, audeat vel presumat predicta vel aliquid predictorum vendere, vel quovis alio titulo alienare, iure, modo vel causa concedere in perpetuum vel ad tempus alicui persone, undecumque sit, vel cuiusque condictionis dignitatis vel status, in Civitate vel comitatu vel districtu Florentie, decernentes irritum et inane et ipso iure non tenere, si quid in contrarium fieret in aliquo casu predictorum. Et tales contractus et alienationes quatenus procederent, de facto cassantes, ita quod nec emptoribus vel acquisitoribus ius aliquod acquiratur, nec etiam ad alienantes vel concedentes ius redeat, vel quomodolibet penes eos remaneat: sed sint tales Fideles, vel alterius conditionis astricti, et eorum bona, et filii et descendentes libere condictionis et status. Et nihilominus tales alienantes, vel quomodolibet in alios transferentes, in perpetuum vel ad tempus, per se vel per alium et quilibet eorum, et ipsorum et cuiusque eorum sindici, procuratores et nuntii, et tales emptores, vel alio quovis titulo, modo, causa vel iure acquirentes, per se vel per alium in perpetuum modo vel ad tempus, et eorum procuratores, sindici et nuntii et iudices et notarii et testes, qui predictis interfuerint vel ea scripserint, et quilibet eorum, condempnentur in libris mille f. p., que effectualiter exigantur, non obstantibus aliquibus pactis vel conventionibus, etiam iuramento vel pena vallatis, iam factis vel in posterum ineundis, super predictis vel aliquo predictorum vendendis, permutandis vel alio quovis modo vel titulo transferendis. Quos contractus supradicti domini Priores et Sapientes nullius valoris et roboris fore decreverunt, et quatenus de facto processissent vel procederent, totaliter cassaverunt et cassant. Decernentes etiam quod si aliquis non subiectus iurisdictioni Comunis Florentie, et qui non respondeat in civilibus et criminalibus regimini fiorentino, vel non solvat libras et factiones Comunis Florentie, undecunque sit, per se vel per alium, predictos contractus vel aliquem predictorum iniret aliquo modo iure vel causa, quod pater et fratres et alii propinquiores ipsius, si patrem vel fratrem non haberet, et quilibet eorum condempnentur in libris mille f. p., que pena effectualiter exigatur; reservantes etiam sibi et populo fiorentino potestatem super predictis et quolibet predictorum acrius providendi contra tales concedentes vel concessiones recipientes per se vel per alium in aliquibus casibus de predictis. Et quod in predictis omnibus et singulis et circa predicta domini Potestas et Defensor et Capitaneus presentes et futuri et quilibet eorum plenum, merum et liberum arbitrium habeant et exercere debeant contra illos, qui in predictis vel circa predicta committerent in personis et rebus, ita et taliter quod predicta omnia et singula effectualiter observentur et executioni mandentur. Salvo tamen quod Comuni Florentie quilibet possit licite vendere et in ipsum Comune predicta iura transferre; et etiam ipsi Fideles et alii supradicti se ipsos et eorum filios et descendentes et bona licite possint redimere sine pena; et illi tales qui talia iura haberent, possint ipsa iura ipsis fidelibus volentibus se redimere vendere et eos liberare a tali iure licite et impune. Et hec omnia et singula locum habeant ad futura et etiam ad preterita, a kallendis ianuarii proxime presentis citra, currentibus annis Domini millesimo cc° lxxxviij° indictione secunda». - Questa legge fu letta e approvata nel Consiglio generale e speciale del Capitano e delle Capitudini, secondo il consueto, ma non in quello del Podestà. Essa è stata pubblicata piú volte, bensí non senza errori e lacune: dall'avv. Migliorotto Maccioni in una sua scrittura a favore dei Conti della Gherardesca (tomo II, p. 74); da C. F. von Rumohr, Ursprung der Besitzlosigkeit des Colonen in neuren Toscana (Hamburg, 1830), pag. 100-103; e nell'Osservatore Fiorentino, vol. IV, pag. 179 (Firenze, Ricci, 1821). - Noi la riproduciamo secondo il testo originale che si conserva nel R. Arch. di Stato di Firenze, Provvisioni, Registro 2, a c. 24t-25.